عرفی گرایی و فرایند شکل گیری جمهوری اسلامی ایران

چکیده پژوهش حاضر با هدف تبیین عرفی گرایی و فرایند شکل گیری جمهوری اسلامی ایران، بر نقد و ارزیابی نطریه های عرفی گرایی در جمهوری اسلامی ایران متمرکز شده است و بر آن است تا دریابد که جمهوری اسلامی ایران تا چه میزان از عرفی شدن متاثر بوده است. در بررسی این امر، عرفی گرایی در سه ساحت باور، ساختار و رفتار مورد توجه قرار گرفته است. عرفی گرایان با تحلیل انفسی از اندیشه اسلامی در حوزه جمهوریت و اسلامیت در پی تفسیری سکولاریستی از فلسفه سیاسی اسلام و عرفی سازی نظام جمهوری اسلامی ایران هستند. در خلال مباحث، این نتیجه بدست آمد که نظام باور در جمهوری اسلامی ایران تمایزی اساسی با نظام باور در اندیشه سکولار داشته و نظام اندیشه گی جمهوری اسلامی ایران از عرفی گرایی تاثیر قابل توجهی نپذیرفته است. در سطح ساختار، هر چند جمهوری اسلامی ایران، بطور نسبی از عرفی گرایی تاثیر پذیرفته است، اما این ساختارها و نهادها که ناشی از تجربه بشری است، تحت اشراف و نظارت ساختار و نهادهای دینی قرار دارند. و تحلیل برخی عرفی گرایان در این زمینه به طور نسبی و در پاره ای از ابعاد پذیرفته است. با بررسی دیدگاه عرفی گرایان در حوزه ساختار این نتایج به دست آمده است: برخلاف دیدگاه سکولارها، اسلام دارای نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است و این نظام ها با آن چه در اندیشه سکولاریستی مطرح است متفاوت است و بر اساس تجربه جمهوری اسلامی ایران می توان از مدل مردم سالاری با شاخص های؛ مشروعیت الهی مشارکت مردمی، آزادی، برابری، عدالت محوری و خدمت مداری سخن گفت. و در مقابل اندیشه عرفی گرایی با طرح دموکراسی بر شاخص هایی چون مشروعیت مردمی، کثرت گرایی سیاسی، آزادی و برابری تاکید دارد. هر یک از دو اندیشه اسلامی و عرفی گرایی دارای نظریه های متمایزی در زمینه توسعه و پیشرفت می باشند و طراحی نظریه پیشرفت با توجه به متغیرهایی چون شرایط بومی ایران، اندیشه اسلامی و دانش بشری امری ضروری است. تمایز دو نظام فکری در ساختار حقوقی نیز بیانگر مرجعیت اسلام در قانون گذاری است. در حالی که در تحلیل سکولارها حقوق بشر مرجع نهایی وضع و اجرای قانون به شمار می رود. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای دو بخش قوانین ثابت و متغیر بوده و قوانینی که به اسلامیت نظام برمی گردد تغییر ناپذیر است. بررسی تاثیر عرفی گرایی بر حوزه رفتار در جمهوری اسلامی ایران، نیز نشان می دهد که عرفی شدن در حوزه رفتار فردی (نخبگان)موجب ریزش و رویش نیروها گردیده است. بر این اساس دیدگاه سکولارها در این زمینه به طور نسبی قابل پذیرش است. در ادامه دیدگاه عرفی گرایان پیرامون گروه ها، احزاب سیاسی و صورت بندی جریان های سیاسی؛ نقد و ارزیابی شده و میزان تاثیرآن بر رفتار شهروندان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه پژوهش این بخش نشان می دهد، عرفی گرایی در سه سطح رفتار نخبگان، احزاب سیاسی و شهروندان موجب ریزش و رویش گردیده است. کلید واژه ها: عرفی گرایی، جمهوری اسلامی ایران، فلسفه سیاسی اسلام، جمهوریت، اسلامیت، انقلاب اسلامی ایران